آنچه می‌خوانید گزیده‌ای از مقالات، تک نگاری‌ها، وبلاگ‌های تخصصی فعالان سیاسی و نیز فضای تضاربی فیس‌بوک و سایت‌های برخی احزاب و گروه‌های سیاسی مصر در خصوص آخرین تحولات انقلاب مردمی این کشور است که توسط مرکز خبر حوزه، تهیه و تدوین شده است.

*استقلال سیاسی ارمغان انقلاب مردمی

بحث تغییر اندیشه سیاسی در مصر با محور استقلال سیاسی امری بسیار مهم است، چرا که وابستگی بین المللی نظام سابق این کشور یکی از مهمترین اعتراضات انقلابیون می‌باشد. شروع وابستگی به آمریکا از دوران سادات بود. انور سادات بارها این اعتقاد خود را اعلام کرده بود که 99 درصد از برگه های بازی در دست آمریکاست و همین مساله باعث وابستگی کامل مصر به آمریکا شد. امروز بعد از گذشت بیش از سی سال، وقت آن رسیده که شعار معکوس داده شود: 99درصد برگه های بازی در دست مصر و مردم آن است. شعار مردم در انقلاب این بود: «ارفع رأسک فوق أنت مصری» نتیجه تفکر وابسته این بود که پروژه های مهم کشور حتی پژوهشی، باید از بیرون سرمایه گذاری می شد. به همین جهت ضمن ایجاد تعامل سازنده با مردم و نخبگان مصر باید به این نکته کاملا دقت داشت که مردم مصر به دنبال عدم وابستگی هستند. از سویی تبلیغات فراوان علیه دخالت ایران در امور کشورهای دیگر انجام شده که با توجه به این شرایط دوبستر، اصل تعامل و ارتباط از ضروریات بوده، ولی دقت در شیوه و راه ارتباطی بسیار مهم است.

*انتخابات بازنگری قانون اساسی

تعداد 45 میلیون نفر شرایط رأی گیری داشتند، تقریبا 18 میلیون و نیم یعنی 41درصد، رأی دادند که تعداد 14 میلیون و 192 هزار نفر یعنی 2/77% رأی مثبت داده و تعداد 4 میلیون نفر یعنی 8/22% رأىی منفی دادند.

 اغلب اسلامگرایان معتدل و انقلابی متمایل به بازنگری قانون اساسی بودند. برخی رای مثبت مردم به این انتخابات را عروسی دموکراتیک در مصر لقب دادند. به اعتقاد برخی تحلیلگران از دوران جمال عبدالناصر تا کنون انتخاباتی آزاد مانند این انتخابات انجام نشده بود.

حقوقدان انقلابی اسلامگرا، آقای طارق البشری یکی از بازنگران قانون اساسی بوده و هم اکنون مشغول تدوین قانون جدید احزاب است.

موافقان بازنگری در قانون اساسی معتقدند پیروزی در این انتخابات مقدمه‌ای برای تحویل قدرت از نظامیان به انقلابیون و تشکیل دولت مدنی مردمی است.

مخالفان بازنگری قانون اساسی قدرت رسانه ای بالایی داشته و بحث و جدلهای فراوانی در این باره شکل گرفت، ولی پیروزی بازنگری نشان داد این نخبگان با خود بحث و گفتگو می کردند و گسل میان نخبگان و توده ها جدی است.

*ایجاد دو دستگی در میان انقلابیون

به شدت به دنبال ایجاد تفرقه میان انقلابیان هستند. در مساله رأی گیری برای بازنگری قانون اساسی دو دستگی به شدت مشهود بود که جریان های انقلابی با هوشیاری، بحث وحدت میان همه نظر دهندگان را مطرح کردند.

*تلاش سکولارها برای ترویج اسلام هراسی

جنگ روانی شدیدی علیه اخوان المسلمین و سایر اسلامگرایان شروع شده است. جملات با بار سكولاريستي در جامعه به شدت پراکنده می شود، که به‌طور مثال جمله به شیخ الشعراوی که محبوبیت عمومی دارد منتسب شده است:

اتمنی ان یصل الدین الی اهل السیاسه و ان لاتصل السیاسه الی اهل الدین!!!

ماده دوم قانون اساسی به (اسلام منبع اصلی قانون گذاری است) تغییر یافت که در ابتدا جمله (اسلام منبع  اصلی است) در قانون اساسی قید شده بود. مناسب است، لوازم این قانون در قالب رابطه نظام جمهوری با اسلامیت و بیان تجربه جمهوری اسلامی تشریح شود؛ البته همین مساله باعث دغدغه مسیحیان مصر نیز شده بود که با قیدی که قوانین خاص اقلیت ها مطابق منابع دینی خودشان طراحی شود، مشکل حل گردید.

ریشه این جریان رسانه‌ای، اسلام هراسی بود به‌طوری‌که تعدادی از اعضای گروه بازنگری از اخوان المسلمین یا متمایل به اخوان و اسلامگرا بودند. فضای رسانه ای شدیدی همسو با ایجاد ترس از حاکمیت اسلام در سطح رسانه ها به همین دلیل ایجاد شد و به شدت اخوان المسلمین را تخریب کردند. یکی از تخریب ها این بود که اخوان المسلمین با باقیمانده نظام حاکم دست به یکی کرده اند که به قدرت برسند. یکی دیگر از تخریب ها این بود که چون در مجلس اخوان رای بیشتری می آورد، قانون را به گونه ای طراحی کرده که کرسی های بیشتری بگیرد و بعد هم رئیس جمهور را از خود انتخاب کند.

کلیسای ارتدوکس و کاتولیک پیروان مصری اش را به رای منفی به بازنگری قانون اساسی دعوت کرد. پیروزی بازنگری قانون اساسی باعث شد تا اسلاموفوبیا را در بین مسیحیان مصر بیشتر ترویج کنند و آنان را از حکومت طالبانی اسلامگرایان در آینده بترسانند.

یکی دیگر از نکات مطرح شده در رسانه های مصری این بود که اسلامگرایان از دین به عنوان اهرم رسیدن به قدرت سوء استفاده کرده اند! طبیعی است که در کشور اسلامی آنهم بعد از گذشت تجربه چنددهه ای سکولاریسم مردم به اسلام و حاکمیت دینی علاقمند هستند. معمولا سکولارها وقتی در جامعه دینی شکست می خورند این گونه به اسلامگراها حمله می کنند. اخوان المسلمین تلاش های زیادی را برای تغییر فضای ایجاد شده شروع کرده و نشست ها و میتینگ های حزبی را به راه انداخته است. مرشد معنوی اخوان هم برای رفع دغدغه مسیحیان برگزاری نشست های گفتگو با آنان را پیشنهاد کرده که مورد استقبال آنان قرار گرفته است.

اخوان المسلمین در مورد بحرین بیانیه داده، ولی با لطافت و با ادبیات دیپلماتیک همان سخن قرضاوی را تکرار کرده و به شکل ضمنی مشکل را مشکل مذهبی و شیعه و سنی مطرح کرده و به نظر می رسد، تحت تأثیر آقای قرضاوی هستند و همچنین اطلاعات کافی نسبت به وضعیت بحرین ندارند. لازم است در این باره با گفتگو و ارتباطات با فعالان اخوانی، اطلاع رسانی بیشتر از حرکت مردمی و عدالتخواهانه بحرین انجام شود.

*جریان سلفی و تحولات اخیر

جریان سلفی به جهت مخالفت با انقلاب به شدت محبوبیت خود را از دست داده است مخصوصا این که برخی از آنها با انقلاب مخالفت کردند، ولی بعد از پیروزی انقلاب سیاسی شدند و خواهان تشکیل گروه های سیاسی و حزب شده اند. جوانان انقلابی و فیس بوکی به شدت از آنها متنفر شده اند. برخی از فعالان سلفی از آنها جدا شده و مقالاتی نیز در این باره نوشته اند.

جالب این است که علمای وهابی و سلفی هم مخالف بازنگری قانون اساسی بودند. البته از انصاف هم نباید گذشت برخی از سلفی ها نظرشان رای مثبت به بازنگری بود، به طور مثال یکی از علمای مشهور سلفی به نام محمد یعقوب، پیروزی بازنگری قانون اساسی را پیروزی اسلام نامید و از آن به غزوةالصنادیق تعبیر کرد، ولی با اعتراضات زیاد و مسخره مطبوعات مواجه شد و در صحبت بعدی کوتاه آمد و گفت از سخنان او بد برداشت شده است و توضیحات ملایم‌تری اضافه کرد.

*مبارک قاتل انورسادات بوده؟

فیلمی در یوتیوپ پخش شده که حسنی مبارک را به قتل انورسادات متهم می‌کند. خلاصه فیلم دو قسمتی این است که تیراندازی خالد اسلامبولی و همراهانش موجب قتل انورسادات نشده بود، این حسنی مبارک و همراهانش بودند که ضربه های آخر را به انورسادات زدند و او را کشتند. در این فیلم نسبت به انور سادات بسیار تجلیل و مظلوم نمایی شده، به نظر می رسد این داستان سرایی ها برای مشغول کردن و سرگرم کردن مردم به امور بی فایده و مسخره هست، تا بتوانند تحولات اساسی کشور را مدیریت کنند. هشدار نسبت به این سناریوها و عدم غفلت از مسایل اصلی کشور هم نکته مهمی است.

*انقلاب واقعی بر ویرانه نظام سابق

انقلابیون در مقاله های خود می گویند تا ساختارها و شخصیت های نظام گذشته حضور دارند، نمی توان از نظام سیاسی جدید سخن گفت و هر لحظه احتمال انقلاب جایگزین و متقابل وجود دارد. در حقیقت دیدگاهی وجود دارد که معتقد به محاکمه رهبران نظام های سابق نیست و معتقد به تسامح با آنان است ولی انقلابیون می گویند نظام سیاسی جدید باید بر آوار نظام بعدی بنیان شود، یعنی تمامی نمادها و شخصیت های آن از صحنه بیرون شوند. تجربه موفق نظام جمهوری اسلامی در محاکمه ریشه های فاسد نظام پهلوی می تواند الگوی خوبی برای این مرحله انقلاب مصر باشد.

*انقلاب متقابل

یکی از دغدغه های شدید انقلابیان، ایجاد انقلاب متقابل در مقابل انقلاب مردمی اصیل است. «الثوره المضاده» واژه ای است که در اغلب نوشته های مصریان انقلابی به چشم می خورد.

حضور ناگهانی جمال مبارک و نخست وزیر سابق در برخی محافل در قاهره، هشداری به انقلابیون است برای اینکه هنوز نمادهای نظام سابق را نگاه داشته اند.

برخی شخصیت ها مانند عمرو خالد که سخنران دینی و محبوب جهان عرب است، ولی سابقه انقلابی ندارند قرار  است سخنرانی کند.

در مورد استمرار اعتراضات و تحصن ها در میان انقلابیون مصر دو دیدگاه وجود دارد. با توجه به اینکه نخست وزیر جدید مورد تأیید انقلابیون است، برخی معتقدند باید وضعیت کنونی کشور آرام شود به همین جهت به دنبال کنترل اعتصاب ها و تجمع ها بوده و به دنبال این هستند که مطالبات را با گفتگو به سمع و نظر مسولان برسانند. معتقدند انقلابیون باید برای مشارکت بیشتر و تدریجی در حاکمیت در تعامل با شورای عالی نظامی تلاش کنند تا بتوانند به تدریج قدرت را به دست بگیرند.

در نقطه مقابل دیدگاهی وجود دارد که معتقد است، برای رسیدن به اهداف انقلاب باید تحصن ها و اعتراضات را ادامه داد. برخی انقلابیون معتقدند که باید با حضور توده ها، مطالبات را پیگیری کرد و نباید به سقف کوتاه نخبگان بسنده نمود. معتقدند اگر حضور توده ها نبود، به قصر ریاست جمهوری حمله نمی شد، شخصیت های مهم فاسد محاکمه نمی شدند، حبیب العادلی به زندان نمی رفت، شخصیت های مهم مبارز آزاد نمی شدند، احمد شفیق عزل نمی شد و به مقر نیروهای امنیتی همسو با نظام سابق حمله نمی شد و این نیروها منحل نمی شدند. برخورد خشونت بار ارتش با دانشجویان معترض فضا را نسبت به ارتش و شورای عالی نظامیان تخریب کرده است. از دوران جمال عبدالناصر تا کنون سابقه نداشت، ارتش وارد دانشگاه شده باشد و این گونه برخورد کند. البته رسانه ها خیلی به این داستان دامن می زنند و گویا مساله هدف دار است.

*تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری

یکی از مسایل مهم کنونی مصر انتخاب کاندیدا برای انتخابات ریاست جمهوری است.

احزاب و جریان ها، کاندیداها را معرفی می کنند و بحث های داغی درباره سلامت این کاندیداها انجام می گیرد. در همین راستا بیان تجربه انتخابات های ریاست جمهوری و معیارهایی که امام و رهبری در جامعه ایران مطرح کردند می تواند هدیه سیاسی خوبی برای فضای انتخابات ریاست جمهوری مصر باشد، البته این امر باید با بازسازی و متناسب سازی آن با فضای فکری و فرهنگی این کشور باشد.

*اخوان المسلمین و تحولات بعد از انقلاب

اخوان المسلمین اعلام کرده با تغییر شرایط فعالیت سیاسی در مصر و با دریافت اجازه رسمی فعالیت عمومی، بازنگری کلی در ساختار خود خواهد کرد، زیرا در دوره گذشته فعالیت او در فضای فشار سیاسی محدود بوده وامروز بدون موانع امکان فعالیت دارد.

دیدار رهبران اخوان المسلمین با عبدالله گل، نشانه شروع فعالیت های بین المللی اخوان المسلمین است. به نظر می رسد در برنامه این گروه ایجاد پیمان ریشه دار با ترکیه وجود دارد.  مهم این است که جمهوری اسلامی و یا سازمان های مردم نهاد بین المللی همسو با نظام ارتباط با اخوان المسلمین را به شکل هدفمند ولی نرم به گونه ای که حساسیت زایی نداشته باشد، دنبال کنند.

تهیه و تدوین: حجت‌الاسلام غریب‌رضا